Europejska Organizacja Badań Jądrowych – CERN (fr. Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire) jest międzynarodowym instytutem badawczym prowadzącym badania podstawowych składników materii, z której składa się Wszechświat, oraz ich oddziaływań. Obecnie głównym narzędziem badawczym jest LHC (ang. Large Hadron Collider – Wielki Zderzacz Protonów) – największy zbudowany dotychczas przez człowieka akcelerator przyspieszający protony do energii 7 TeV. Dzięki LHC możliwa jest zamiana energii w materię oraz prowadzenie dokładnych badań jej własności. Warunki, jakie panują podczas zderzeń protonów w LHC (gęstość oraz temperatury), są podobne do tych, jakie istniały tuż po Wielkim Wybuchu (około 〖10〗^(-12)  s). W tym sensie można powiedzieć, że LHC odtwarza stan wczesnego Wszechświata.

CERN powstał w 1954 r. w wyniku realizacji ambitnego projektu grona wybitnych uczonych europejskich chcących utworzyć międzynarodowe laboratorium, w którym uczeni z krajów jeszcze niedawno sobie wrogich będą prowadzić wspólnie badania dotyczące najbardziej nowoczesnej dziedziny fizyki. Laboratorium, będące miejscem prowadzenia badań na najwyższym poziomie, miało być ponadto atrakcyjne dla fizyków i inżynierów europejskich, wówczas chętnie podejmujących pracę badawczą w Stanach Zjednoczonych.

W tym czasie Europa była podzielona politycznie na dwie części. Kierownictwo CERN uważało, że misją laboratorium jest również nawiązywanie współpracy naukowej ponad politycznym podziałem. Realizacja tej misji zaczęła się od Polski, w której ograniczenia podróżowania za granicę były w końcu lat 50. XX w. łagodniejsze niż w innych krajach strefy radzieckiej. Dyrekcja CERN zaoferowała znanym polskim wybitnym profesorom fizyki stypendia dla młodych fizyków wysyłanych przez nich na staż do CERN. Kolejnym krokiem przyjaznym Polsce ze strony kierownictwa CERN była propozycja członkostwa Polski w tej organizacji. Na to jednak nie zgodził się Związek Radziecki. Jednakże Polska uzyskała wówczas status Członka Obserwatora, jako jedyny kraj ze strefy wpływów radzieckich.

Na pełne członkostwo Polska czekała do 1991 r., kiedy została przyjęta jako pierwszy członek CERN z byłego obszaru dominacji Związku Radzieckiego. CERN był pierwszą zachodnią organizacją międzynarodową, która po zmianach politycznych w Europie przyjęła Polskę do grona swych członków. Misja CERN, polegająca na zbliżaniu poprzez naukę ludzi z różnych kręgów kulturowych i ze wszystkich krajów świata, jest wciąż realizowana i stanowi ważną część działalności tego instytutu.

Obecne badania prowadzone w CERN koncentrują się na precyzyjnych testach Modelu Standardowego i poszukiwaniu zjawiska Nowej Fizyki. Badacze pracujący w CERN mają nadzieję, że dzięki temu zrozumiemy natury ciemnej materii i ciemnej energii, które stanowią główną część otaczającego nas Wszechświata. Główne prace badawcze prowadzone są przez cztery Wielkie Eksperymenty: ATLAS (ang. A Toroidal LHC ApparatuS), CMS (ang. Compact Muon Solenoid), LHCb (ang. Large Hadron Collider beauty) oraz ALICE (ang. A Large Ion Collider Experiment).

 

Największymi osiągnięciami instytutu CERN są między innymi:

• zdefiniowanie i implementacja protokołu wymiany informacji WWW dzięki czemu narodziła się światowa sieć – Internet,
• badania nad antymaterią i stworzenie anty-atomów,
• projekt oraz budowa Wielkiego Zderzacza Protonów, który jest największym narzędziem badawczym zbudowanym przez naszą cywilizację,
• odkrycie bozonu Higgsa odpowiedzialnego za nadawanie masy cząstkom elementarnym.

 

Badacze z AGH od szeregu lat biorą udział w pracach realizowanych w ramach Wielkich Eksperymentów LHC oraz w innych projektach związanych z badaniami fundamentalnymi prowadzonymi w CERN.

Schemat usytuowania centrów eksperymentów LHC